Những băn khoăn trước khi Luật an ninh mạng ra đời

Sáng mai 12-6, Quốc hội dự kiến biểu quyết thông qua dự án Luật an ninh mạng. Dự luật phức tạp này sau 2 kỳ họp thảo luận vẫn còn những vấn đề có ý kiến khác nhau.

Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng an ninh Quốc hội Võ Trọng Việt trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật an ninh mạng sáng 29-5 - Ảnh: Quochoi

Không phải đặt máy chủ, nhưng vẫn phải đặt văn phòng

Dự luật An ninh mạng được trình lần đầu tại kỳ họp thứ 4 tháng 10-2017. Khi đó các đại biểu đã tranh luận nhiều về yêu cầu bắt buộc các doanh nghiệp nước ngoài khi cung cấp dịch vụ viễn thông, Internet tại Việt Nam phải đặt cơ quan đại diện, máy chủ quản lý dữ liệu người dùng Việt Nam tại Việt Nam.

Bên cạnh nhận định rằng quy định này "khó khả thi, không đúng thực tiễn, gia tăng chi phí của DN, gây khó cho tiếp cận thông tin", các đại biểu cũng lưu ý nguy cơ "trái với các cam kết quốc tế mà Việt Nam là thành viên".

Theo giải trình của Ủy ban Thường vụ Quốc hội khi trình lại dự luật tại kỳ họp, một số đại sứ nước ngoài tại Việt Nam (Hoa Kỳ, Úc, Canada, Liên minh Châu Âu…) đã gửi thư chung đến Chủ tịch Quốc hội bày tỏ quan ngại về yêu cầu này.

Do đó, trong dự thảo trình lần hai, yêu cầu đặt máy chủ trên lãnh thổ Việt Nam đã không còn. Tuy nhiên, yêu cầu đặt cơ quan đại diện và lưu trữ dữ liệu người dùng Việt Nam trên lãnh thổ Việt Nam vẫn được giữ lại.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho biết một số quốc gia là thành viên của WTO như Hoa Kỳ, Canada, Úc, Đức, Pháp, Đan Mạch, Phần Lan, Nga, Indonesia, Trung Quốc... đều có quy định phải lưu trữ dữ liệu trong lãnh thổ quốc gia.

Cụ thể, dự thảo yêu cầu: "Cơ quan, tổ chức trong và ngoài nước khi cung cấp dịch vụ trên không gian mạng hoặc sở hữu hệ thống thông tin tại Việt Nam phải lưu trữ tại Việt Nam đối với thông tin cá nhân của người sử dụng dịch vụ tại Việt Nam và các dữ liệu quan trọng liên quan đến an ninh quốc gia; đặt trụ sở hoặc văn phòng đại diện tại Việt Nam".

Theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, quy định này đáp ứng được yêu cầu bảo vệ chủ quyền quốc gia đối với dữ liệu điện tử và xử lý các tình huống, hành vi trên không gian mạng xâm phạm an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội.

Quy định như vậy cũng gắn nghĩa vụ, trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức trong và ngoài nước trong việc cung cấp thông tin, dữ liệu phục vụ điều tra, xác minh, xử lý vi phạm liên quan đến người sử dụng dịch vụ tại Việt Nam; bảo đảm tính khả thi khi phối hợp ngăn chặn, gỡ bỏ thông tin chống Đảng, Nhà nước, vi phạm pháp luật của Việt Nam; ngăn chặn có hiệu quả hoạt động chống phá của các đối tượng phản động, gián điệp trong và ngoài nước sử dụng không gian mạng.

Bên cạnh đó là đảm bảo các yêu cầu về chủ quyền thanh toán, chống thất thu thuế, công bằng giữa các DN trong và ngoài nước…

Đại biểu Cao Đình Thưởng (Phú Thọ) - Ảnh: QUANG VINH

Tính khả thi của yêu cầu này tiếp tục khiến các đại biểu băn khoăn. Đại biểu Cao Đình Thưởng (Phú Thọ) nói khi thảo luận sáng 29-5: "Đưa ra quy định này mà Google, Facebook không thực hiện thì giải pháp là gì, liệu có cho ngừng cung cấp dịch vụ trên lãnh thổ Việt Nam?". Đại biểu Nguyễn Hữu Cầu (Nghệ An) phản biện: "DN viễn thông cũng như các DN khác, đặt văn phòng đại diện là nguyên tắc. Thực tiễn đã có 18 nước yêu cầu và Facebook, Google đã phải thực hiện".

Ai có thẩm quyền phán xét "thông tin xấu"?

Đại biểu Nguyễn Bá Sơn (Đà Nẵng) thì chỉ ra vấn đề trong các yêu cầu DN "tạm ngừng hoặc ngừng cung cấp thiết bị số, ứng dụng mạng để bảo đảm an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội", và "ngừng cung cấp dịch vụ cho khách hàng với lý do người dùng đăng tải trên không gian mạng các nội dung tuyên truyền, chống phá nhà nước, kích động, gây bạo loạn, phá rối an ninh..."

"Đề nghị nói rõ ai có thẩm quyền làm việc này, tránh tình trạng trong quá trình áp dụng luật sẽ có sự tùy tiện", ông Sơn nói.

Đại biểu Nguyễn Lân Hiếu (An Giang) phát biểu ở Quốc hội sáng 29-5 - Ảnh: Quochoi.vn

Đại biểu Nguyễn Lân Hiếu (An Giang) cũng trăn trở: "Mặc dù liệt kê đủ những thông tin xấu cần ngăn chặn, gỡ bỏ, nhưng trong cuộc sống hằng ngày khó có thể khẳng định đúng, sai, nhiều khi ranh giới rất mong manh. Vậy ai là người quy định, đánh giá nội dung các thông tin được coi là vi phạm? Một cá nhân, một phòng ban hay một cục, vụ của Bộ Thông tin truyền thông, Bộ Công an?"

Ông Hiếu cũng nhìn thấy nguy cơ lớn là quyền tự do cá nhân bị lạm dụng, xâm phạm trong quy định "khi có văn bản của lực lượng bảo vệ an ninh mạng, các nhà cung cấp dịch vụ trên không gian mạng phải cung cấp tất cả các thông tin khách hàng của mình".

"Tôi rất mong Quốc hội thận trọng xem xét trước khi quyết định thông qua tại kỳ họp này. Luật này có thể thay đổi rất nhiều môi trường kinh doanh, đầu tư của Việt Nam, một nền kinh tế đang hòa nhập rất mạnh với thế giới. Cần hết sức thận trọng, tránh những ví dụ không tốt đã xảy ra trên thế giới, như nước láng giềng Indonesia vừa ra một điều luật về hệ thống thông tin và giao dịch điện tử năm 2017, ngay lập tức đã gây một số hậu quả và hiện họ đang chuẩn bị sửa chữa, bổ sung." Đại biểu Quốc hội Nguyễn Lân Hiếu